dinsdag 4 maart 2014

Project Commanderij/Duinengordel/Gallus

Het lijkt me goed om een aantal opmerkelijke uitspraken uit twee recente krantenartikelen (BVL en Nieuwsblad) over het "Commanderij/Duinengordel/Gallus-project", met als gangmakers Lode Ceyssens en Koen VanMechelen, eens tegen het licht te houden en van enig commentaar te voorzien. Ik wil een bijdrage geven in de discussie omdat ik meen dat een zuivere afweging over het belang en de concrete invulling van dit project alleen mogelijk is na de inbreng van velen en niet beperkt moet blijven tot de enkele geïnteresseerden uit Meeuwen-Gruitrode. Persoonlijk vind ik dat er blijkens de krantenartikelen nu al te scherp en soms ook oneigenlijk aangekoerst wordt op het promoten van Natuur en toerisme (kippen/horeca/duinengordel) en (veel) te weinig op restauratie, ontwikkeling en beleving van het Culturele Erfgoed, de Commanderij en Kerk in het brede culturele verband van De Alden Biesen. Naam en faam van Gruitrode worden echter voornamelijk gedragen door haar geschiedkundige relatie met de Ridders van de Duitse Orde (Tempeliers), getuige haar prachtige Erfgoed: de Kerk en De Commanderij (Kasteel en Hoeve). 
Als mijn discours hier en daar wellicht wat direct en mogelijk zelfs scherp overkomt moge het verzacht worden door het besef dat het gedragen wordt door verknochtheid aan het dorp, onder het motto: 


"wie zijn verleden eert, heeft toekomst"


Ik wil niets afdoen aan het gekende kunstenaarschap van Koen Vanmechelen, al vind ik wel dat het in de krantenartikelen opvallend verborgen blijft onder een ruis van nogal wat "kippigheid". Vrij vertaald : "in zijn kippenproject wil Vanmechelen onderzoeken hoe de kippen zich gaan gedragen als ze de vrijheid krijgen, met andere woorden als ze de kans krijgen te verwilderen: "of ze genetisch veranderen, enzovoort", klinkt het dan wat slordig. Nou, afgezien van de wat flodderige formulering van de doelstellingen, is dat een hele mond vol. Maar daar komt nog iets bij: VanM wil een kip (construeren?) die alle kippen-genen" van de verschillende rassen in zich verenigt. En dan verder nog:  "de bedoeling is om een maatschappelijk debat te starten." 

Zien we af van enige leken-knulligheid in de formulering van de doelstellingen, het zijn moeilijke onderwerpen, blijkt dat er van een doordacht "wetenschappelijk" project, dat vanuit de doelstellingen is uitgewerkt naar aanpak en relevantie, geen sprake is. Kun je dat dan verwachten? Nee. Het zijn immers moeilijke onderwerpen die gespecialiseerde kennis verwachten. Het komt er op neer dat LC en KVM zich blijkbaar, voorzichtig gezegd, vertillen aan hun project. Het zou echter jammer zijn als men te hoog grijpt en dat men goodwill verspeelt die zo hard nodig is, op alle nivo's, inclusief Provincie en Ministeriële Overheid en dat er niet uit komt wat er potentieel in zit. Zijn er in hun naaste omgeving geen mensen die mee kunnen kijken? Formeer dan net als de N-VA gedaan heeft een denktank, en zet hem aan het werk; en, nee, dit is geen grapje. Het is vooral oppassen met al te vlotte berichtgeving in de kranten. Het zou goed zijn als  krantenartikelen voor publicatie gescreend zouden worden. 

Lezing van de artikelen roept allereerst technische vragen op:
* hoe denkt VanM veranderingen in gedrag en "genetische samenstelling" wetenschappelijk verantwoord te onderzoeken en te beschrijven? Hij wil een universele kippen-genenpool samen stellen? Maar luister, dat is volslagen overbodig, want die "genetisch universele kip" is er al. Beseft hij niet dat binnen het Genus Gallus de verschillende rassen sowieso dezelfde genetische samenstelling hebben, maar dat er verschillen zijn in genetische expressie? Onderzoek naar veranderingen in "de genetische samenstelling" is dus onzin; alle rassen en individuen binnen het Genus Gallus hebben dezelfde genen. Ware dat niet zo, dan zouden ze zich niet met elkaar kunnen voortplanten. Wel kunnen er dus variaties zijn in de expressie van genen, zoals elke (honden-, paarden-, duiven-etc)fokker weet. Hier blijkt hoe "wetenschappelijk" ondoordacht dit project is, ondanks dat er volgens de twee krantenartikelen een denktank van wetenschappers is ingeschakeld, naar wordt beweerd tenminste; een vrome wens waarschijnlijk.

Gallus: verschillende rassen, maar dezelfde genenpool
Veranderingen in gedrag kun je alleen constateren door zorgvuldig en systematisch uitgevoerd onderzoek, volgens ethologische onderzoeksmethoden en principes. Niet eenvoudig. Vraag dat maar aan Frans de Waal.

Een ambitieus project als het onderhavige vraagt, zelfs in een mildere vorm dan hier wordt voorgesteld, dus om deskundigheid in twee  verschillende takken van wetenschap: de ethologie en de moleculaire genetica. Hoe ambitieus VanM en LC ook zijn, en dat zijn ze, daarin missen zij elke expertise. Om daarbij volledig op wetenschappers te gaan leunen, die er geen wetenschappelijk belang bij hebben, noch daar in wetenschappelijke publicaties aanzien aan zullen kunnen ontlenen, is droomdenken. Er zal minstens ook duidelijk moeten worden wat de precieze inbreng zal zijn van de wetenschappers en in hoeverre hun bijdrage gedragen wordt door instemming van de verschillende vakgroepen.  Hun vakgroep zal toch faciliteiten en mankracht ter beschikking moeten stellen. Wie draait voor de kosten op? Ik heb zo'n donkerbruin vermoeden dat het uiteindelijk de burgers zijn van Meeuwen-Gruitrode. Dat is niet erg, maar dan zal het toch moeten op basis van wel overwogen beschouwingen voor onderzoek op korte en lange termijn met een harde correcte begroting. Ik vrees dat het nivo van dit kippen/duinengordel/commanderij-project tenslotte tegen hoge kosten niet veel meer zal gaan omvatten dan een uitgebreid fotoboek, een PowerPoint-presentatie en wat in de natuur opgenomen videofilmpjes al dan niet op Youtube, en verder wat Natuurlijke Historie-achtige uitstapjes in en buiten het Kasteel, en dat alles tegen relatief hoge investeringen. Voor een liefhebber van fotografie en videotechniek als ik is dat al heel aantrekkelijk , maar dan wel in de gemakkelijke sfeer van toerismebevordering en niet als wetenschappelijk/toeristisch/kunst-project. Je ziet op tv heel aardige toepassingen van videocamera-technieken. Leuk, maar om daar dan zoveel tam tam bij te maken, gaat wat ver. En dan is het zonde dat voor een echt kunstzinnige, culturele en toeristisch interessante benadering van het monumentale erfgoed, de Commanderij (Hoeve en Kasteel), men in dit verband niet verder denkt dan een luxe horeca-exploitatie, met kippengerechten als toeristisch aantrekkelijke top-lekkerij. Ik zie het al gebeuren: rechtstreeks, bezweet en wel, op de fiets of te voet van de Duinengordel naar een luxueus kippe-eieren diner. LC stapt daar luchthartig overheen, maar ik denk dat de doorsnee bezoeker liever een frietje met mayo heeft, plus twee frikandellen speciaal. LC wil, zoals uit alles blijkt, als een echte CEO, op de eerste plaats zijn duinengordelproject promoten, en zoveel mogelijk mensen naar deze regio trekken. Hij wil een goede exploitatie, begrijpelijk, en hij ziet dat zitten.  Geef hem eens ongelijk. Hij straalt dat ook uit op de foto van RD (HBVL) waar hij samen met KVM opstaat. Wat een verschil trouwens tussen beide mannen: LC straalt glamour en glorie uit, KVM is eerder somber in geconcentreerde gedrevenheid. 

Het komt me voor dat dit kippenproject best wel het predicaat "ludiek" verdient, en dat het zoals het een kunstenaar betaamt impulsief en ondoordacht is; Wetenschappelijk is het echter in elk geval bij de gepresenteerde opzet van nul en generlei waarde en de kunstzinnige waarde vind ik op zijn zachts gezegd nogal doorzichtig. Maar wellicht is er een blad als Humo voor te interesseren? Een publicatie in het Informatieblad van de Gemeente zit er ook wel in. En een videofilmpje voor Youtube kun je er altijd wel uithalen. Maar of dat dan met zoveel poeha moet gebeuren? Jawel, accoord, maar zorg dan dat het inhoudelijk ook klopt. Naast een objectief werkende denktank, heeft ook de oppositie in Meeuwen-Gruitrode een taak. Die doet er goed aan de vinger aan de pols te houden zodat we niet opnieuw worden geconfronteerd met een paar ton niet begrootte uitgaven. 

En dan?
 * een maatschappelijk debat?
Ze willen een maatschappelijk debat ontketenen? Mijn hemel met welke thematiek dan wel? Dat we onze kippen in de kipperennen maltraiteren dat weten we allang. Maar vrijwel niemand, behalve Wouter van Besien misschien, die daar mee zit. Wandelend door Gruitrode zie je immers in tal van achtertuintjes soms perfect ingerichte kipperennen, met argeloos vreedzaam rondpikkende kippen en onder toeziend oog van een alerte haan. Leuk!
We blijven ook drumsticks en hanenbillen kopen en met smaak verorberen. En we genieten  van het hanengekraai in de vroegte, behalve dan die enkele stadse uitzondering.

* Kippen met zenders in een gebied van 10 hectare?
 Wil je 100 kippen laten verwilderen, ja daar komt het in feite toch op neer, dan is een gebied van 10 hectare wellicht voldoende. Daar mag dan dus niemand in komen. Nou, dat is nogal een claim. Immers, dat gebied moet omheind worden: kosten en baten!
Ik vrees trouwens dat er al gauw een paar jagers, met menselijke en/of dierlijke signatuur, daar een kijkje zullen gaan nemen. 
* kippen, volgen met zenders en webcams? Een camera in de vrije natuur is ook een aardig hebbeding. 
Kom, we gaan niet praten  als een kip zonder kop. Wat willen jullie, LC en KVM, met die video-opnames? Alleen maar naar een clipje kijken? En wat is de zin van zenders? Te weten waar de kippen zich verborgen houden? Om video-opnamen door te sturen? Oh ja, het kan allemaal, maar het kost en vraagt nogal wat. Bijvoorbeeld professionele apparatuur en mankracht. Je zou een vereniging kunnen oprichten, met vrijwilligers, zoiets als: "vrienden van MG".
* Wat te denken van het plan om, schrik niet, een dedomesticatiecentrum in te richten in de Commanderij? Amai, gedurfd verzonnen, en ik kan ik me er ook nog wel iets bij voorstellen. Maar, ook dat vraagt  het nodige aan materiaal, mankracht en financiën. Wat is de bedoeling daarvan en wat en hoe denken ze dat te doen? Waarnemen en registreren, verwerken van gegevens? Hoe dan, door wie en met welk doel? 

Ik hou er mee op. Dit project moet verder doordacht worden. Een kunstenaar  mag onzin verkopen, sterker nog, hij moet dat doen. Van een wetenschapper verwacht je iets anders: kritische zin bijvoorbeeld. Van een Burgemeester, dat hij aanhaakt bij het culturele erfgoed en de lijn van de geschiedenis weet door te trekken naar de toekomst. Ik denk dat LC/VM meer suggereren dan ze waar kunnen maken, maar dat in feite niet beseffen. Daarom moet de plannenmakerij door de Oppositie kritisch gevolgd worden. Zoals de stand van zaken nu is, raakt dit project aan opgewekte, luchthartige beschouwing bij een kopje thee, met veel romantische suggestie en weinig inhoud, en met een open begroting op personeel en materieel vlak.
Het lijkt er op dat VanM en LC van alles wat interessant is in een blender stoppen, en er een mix van draaien, in de hoop dat er vanzelf een luxe-dinertje uit komt. Nee hoor, het resultaat kan niet meer zijn dan, sorry hoor, chickenshit. 

Kijk eens hier: geen beter leven dan een kippenleven
http://youtu.be/IlLPQmRW5RI

Dan komt de hoofdschotel:
LC wil een hoogstaande horecafunctie met allerlei  ei-ige varianten van topkoks. Dit is niet serieus bedoeld, mag ik hopen. Het verbaast me dat hij Piet Huysentruyt of liever nog Sophie niet uitgenodigd heeft. Nog meer publiciteit en een mogelijk profijtelijke link naar de TV en naar La Douce France (waar ze uitzonderlijk mooie kippenrassen schijnen te hebben).
En dan het lokkertje: vooral kunstliefhebbers kunnen genieten van het kippenproject. En wat krijgen ze dan wel allemaal te zien Lode? Nada, niente, niets, die kippen zelf zitten immers ergens tussen het hoge gras op het  terrein van 10 hectare en zijn natuurlijk in geen velden of wegen te zien. Trouwens wie onderhoudt dat stuk land. Komen er schapen op om het te begrazen? Galloway-runderen? En wat valt er dan precies te genieten? Dit zie je toch overal. Nee, ik heb meer vertrouwen in een traditioneel kunstzinnige invulling als exploitatie van het Kasteel en Hoeve. Dat is de Gemeente trouwens ook verplicht. Gelukkig is er nog altijd een VZW die toezicht moet houden op een juiste exploitatie van dit Erfgoed. Aan hen en aan jullie allen om mee te kijken en er zorg voor te dragen dat dit erfgoed in het nu beleefd kan worden als kostbaar cultuurgoed en niet uitsluitend als een toeristische toegangspoort naar de Duinengordel.

Nou LC en KVM, laten we gezamenlijk nog maar eens goed nadenken in het belang van de juiste ontwikkeling van Gemeente en Regio.

verzonden aan: CDenV, N-VA, MG-Liberalen en Onafhankelijken; en verder aan enkele geëngageerden in Gruitorde